Een onvergetelijke vader & zoon reis langs de Pamir Highway

Pieken en dalen... Spugend zit ik aan de kant van de weg, omringd door een onherbergzaam maar prachtig landschap met bergtoppen van meer dan 5000 meter hoog. Mijn zoon Gijs reikt me wat pillen aan; paracetamol en ibuprofen, die ik met moeite naar binnen werk. Een van onze laatste flessen water wordt aangeslagen en bergopwaarts gaan we door, naar het plaatsje Jelondy, nog ongeveer 30 kilometer verder op. Na ruim 20 kilometer staat er een bord aan de kant van de weg, dat naar een nogal sjofel uitziend stenen gebouw verwijst: hot spring sanatorium! Even later hebben we een kamer met een ‘private hot spring’, waar ik me in een nogal zwavelig ruikend gloeiend heet bad laat zakken, en de vermoeidheid van de afgelopen dagen van me afspoel. Welkom in de Pamirs!

Het plan om de Pamir Highway, die van Doesjanbe in Tadzjikistan naar Osh in Kirgizië loopt, te gaan fietsen ontstond al enkele jaren terug, maar toen gooide Covid roet in het eten. Daarna zorgde politiek onrust in de regio ervoor dat ik mijn mijn plannen verder moest uitstellen. Maar toen in het voorjaar van 2022 het slot van de regio af leek te gaan, besloten we in een optimistische bui de tickets te boeken. We? Ja, want mijn zoon Gijs leek het ook wel wat om een keer een fietstocht te maken. Dat de Pamir Highway tot over 4600 meter de hoogte in gaat, en hij nog nooit hoger dan de Utrechtse heuvelrug had gefietst schrok hem niet af. Ik rijd al jaren op een Santos Travelmaster 2.8, en toen hij in het voorjaar op zoek ging naar een geschikte fiets kwam hij via marktplaats al gauw uit op een goed onderhouden travelmaster 2.6, wel van zo'n 15 jaar oud. Ook de rest van zijn uitrusting werd op marktplaats gescoord. Via een mannetje in Tadzjikistan en met wat extra dollars werd een afgewezen visum alsnog geregeld, en zo vertrokken we half augustus naar Doesjanbe.

Hier moeten we nog nog een permit voor de GBAO regelen, de autonome regio waar we voornamelijk gaan fietsen. Dat wordt gelukkig zonder problemen verstrekt en zo vertrekken we de volgende middag. Eerst nog over een brede asfaltweg, maar later over wegen die nog geasfalteerd moeten worden, of die dat stadium waarschijnlijk nooit zullen bereiken.

Onze eerste rustdag hadden we in Qalai Khumb gepland, een afstand van ongeveer 300 kilometer. We doen hier bijna 5 dagen over. We hebben een volledige kampeeruitrusting bij ons, maar kunnen steeds overnachten in geïmproviseerde onderkomens bij mensen thuis, in een lokaal dorpshuis of een oude moskee.

"Bewoning is er bijna niet meer, alleen soms een yurt van waaruit Kirgizische nomaden hun kuddes yaks laten grazen

De gastvrijheid van de Tadzjieken was overweldigend, en nergens hebben we ons ooit zo welkom gevoeld. De eerste vier dagen rijden we nog door een breed rivierdal, wat niet wil zeggen dat we niet de nodige hoogtemeters maken.

Dag vijf gaat over de Bataham pas, van 3252 meter hoog. De ruim 1500 hoogtemeters over een gravelweg zijn gelukkig niet erg steil. Evengoed gaat het niet hard, voor de 27 kilometer naar de top hebben we meer dan 5 uur nodig.

De klim wordt beloond met een fantastische afdaling van 2000 meter, over een afstand van slechts 30 kilometer, uiteraard bijna totaal onverhard. Ondertussen hebben we beiden al flink last van de beruchte ‘Pamir Belly’ zodat een rustdag in een comfortabele homestay ons goed uitkomt.

Het tweede deel van de route loopt ruim 270 kilometer langs de Panj rivier, die hier de grens met Afghanistan uitmaakt. Hoewel dit de enige weg is naar de hoofdstad van de Pamirs, Khorog, is ook hier de route vrijwel geheel onverhard of bestaand uit aan gruzelementen gereden asfalt. Aan de overkant van de rivier zien we geregeld in donkere burka’s geklede Afghaanse vrouwen en kinderen lopen, en af en toe komen er wat Taliban op de motor of in pick-up trucks voorbij.

De jongetjes durven naar ons te roepen en te zwaaien, de Taliban heeft gelukkig geen belangstelling voor ons. De uitzichten zijn overal fantastisch, met aan beide kanten duizenden meters oprijzende bergwanden, en aan onze rechterhand de vaak snelstromende rivier, en we kijken onze ogen uit, behalve wanneer er een vrachtwagen passeert, want dan zie je even niets meer door de opwaaiende stofwolken. Gelukkig is het hier niet druk.

Omdat dit de hoofdweg is, vinden we langs de route onderdak in een nogal verlopen motel en een prettige homestay. Onderweg komen we nog steeds wel wat wat basic winkeltjes tegen, en af en toe een theehuis.

"Terug door de Bartang Valley, een 300 kilometer jeeptrack met aardverschuivingen, overstromingen en een spectaculair slechte weg?

Drie dagen later zijn we in Khorog, waar we een dag uitrusten, geld wisselen en ons te goed doen aan pizza, kebab en Khorog fried chicken. Ook slaan we een flinke voorraad havermout, melkpoeder en suiker in, in de wetenschap dat in het komende traject de bevolkingsdichtheid, die toch al niet groot is, nog veel verder zal afnemen. We checken onze fietsen, maar afgezien van wat speling in een stuur hoeven we alleen de kettingen te smeren.

De derde etappe, van Khorog naar Murghab, gaat steeds verder de hoogte in. Langs een ijzig blauwe rivier klimmen we langzaam van 1900 meter naar Jelondy, op ruim 3200 meter. Hier verblijven we een nacht in het hot spring sanatorium, wat goed uitkomt, want ik voel me al de hele dag knap beroerd. Het heilzame water doet op wonderbaarlijke wijze zijn werk, en de volgende ochtend ben ik klaar voor de rit naar Alichur, over een pas van meer dan 4200 meter hoog.  De highway, die de afgelopen twee dagen overwegend redelijke geasfalteerd was, maakt hier plaats voor een gravelweg, die over een uitgestrekte hoogvlakte leidt.

We fietsen door tot we bij een godverlaten guesthouse arriveren, midden in een vlakte waar alleen zoutmeren te vinden zijn, en zeker geen drinkwater.

We vermoeden dat dit de reden is dat het huis is verlaten. Met nog maar weinig water in onze flessen zit er niets anders op dan een lift te vragen aan een passerende vrachtwagen, en zo de laatste 25 km naar Alichur af te leggen. Het is koud en donker wanneer we hier aankomen, op een hoogte van meer dan 4000 meter, maar gelukkig vinden we onderdak in een een warmgestookt guesthouse. Een dag later en 110 km verder arriveren we in Murghab, met 4500 inwoners de op een na grootste plaats in de Pamirs. De hele dag fietsen we door een woest en verlaten berglandschap.

Bewoning is er bijna niet meer, alleen zien we in de verte soms een yurt, van waaruit Kirgizische nomaden hun kuddes yaks laten grazen. 

In Murghab is het weer tijd om een dag te recupereren. Er zijn wat restaurants, je kunt er softijs van yakmelk kopen, best lekker overigens, en er is een geheel uit oude zeecontainers bestaande bazaar, waar we de nodige inkopen doen. Hier komen we na twee weken fietsen pas de eerste andere fietsers tegen, en nog wat meer reizigers. Van hen horen we geruchten dat de grens met Kirgizië open zou zijn, na de afgelopen twee jaar op slot te hebben gezeten. Kunnen we dan toch doorfietsen naar Osh? Onze ander optie is om terug te fietsen door de Bartang Valley, een 300 kilometer jeeptrack dwars door de Pamirs, waar op internet vele woeste verhalen te vinden zijn, over aardverschuivingen, overstromingen en een spectaculair slechte weg.

We kunnen de beslissing nog twee dagen uitstellen, die hebben we namelijk nodig om het laatste dorp voor de grens te bereiken, Karakul. Ook moeten we de hoogste pas van de Pamir Highway nog over, de Ak Baital, van 4655 meter hoog. De eerste dag stijgen we rustig tot een paar honderd meter onder de pas, waar we voor het eerst onze kampeeruitrusting uitpakken.

Het vriest ‘s nachts een graad of zes, wat meevalt. De volgende ochtend beklimmen we de pas. Hoewel we geen van beiden last hebben van hoogteziekte merk je hier toch wel dat je wat eerder naar adem hapt, en amechtig hijgend kom ik, na de laatste twee kilometer te hebben gelopen, boven aan, waar Gijs al op me staat te wachten.

"Met een flinke voorraad noedels, een kilo havermout, wat melkpoeder, suiker en 16 repen vangen we het avontuur aan.

Er volgt een eindeloze afdaling over een vreselijke wasboard weg, we lunchen in een gastvrije yurt, de enige bewoning die we gedurende twee dagen tegenkomen, en arriveren in Karakul, aan de oever van een immens groot en diepblauw meer.

Na een dag tevergeefs te proberen informatie te krijgen over de Kirgizische grens besluiten we terug te rijden door de beruchte Bartang Vallei. De eerste 150 kilometer is hier vrijwel geen bewoning te vinden, en ook daarna zullen winkeltjes schaars zijn. De bewoners van de de vaak geïsoleerde Bartang Vallei zijn gewend om voor zicht zelf te zorgen. Met een flinke voorraad noedels, een kilo havermout, wat melkpoeder, suiker en 16 nuts repen vangen we het avontuur aan. We fietsen eerst een stukje terug over het asfalt, maar dan is er de afslag naar de Bartang.

Voor ons ligt een nauwelijks waarneembare jeeptrack, die in een totaal verlaten, door besneeuwde bergen omringde hoogvlakte lijkt te verdwijnen. De Bartang overtreft al onze verwachtingen! Omdat het september is staat het water laag, en zijn de rivieroversteken goed te doen. 

Omringd door toppen van meer dan 6000 meter hoog rijden we drie dagen over uitgestrekte vlaktes en brede dalen over een weg die zo beroerd is dat we vaak liever door de naastgelegen steenwoestijn rijden. De stilte is immens, we horen alleen het rammelen van onze eigen fietsen, en het landschap is overweldigend ruig, verlaten, woest en mooi.

Op twee herdershutten en een yurt na komen we hier niets tegen, en pas na drie dagen komen we aan in het eerste dorpje. Nog drie dagen fietsen we langs de Bartang rivier, dan weer een breed dal, maar ook vaak een nauwe kloof, waar je vlak langs de wild kolkende rivier rijdt.

"Nog steeds droom ik over de Bartang Vallei, en word ik wakker met de gedachte dat het eigenlijk nog veel langer had mogen duren…

Een aardverschuiving van enig tijd geleden dwingt tot enig omfietsen. Af een toe passeren we een dorpje, waar we altijd hartelijk welkom worden geheten met thee, brood, koekjes en soms tomaten en appels. Men heeft hier niet veel, maar wat ze hebben wordt met je gedeeld.

 

De weg is nog steeds dramatisch slecht en af en toe behoorlijk steil. Een enkele keer moeten we de fietsen zelfs om de beurt met zijn tweeën naar boven duwen.  Op de zesde dag worden de dorpjes frequenter en als de weg wat beter wordt weten we dat we er bijna zijn. Na ruim 300 kilometer op onze zadels stuiteren zit het er op, en zijn we weer terug op de Pamir Highway. Wij zijn er blij mee, en mijn achterwerk ook. Misschien moet ik toch maar eens een fietsbroek kopen. We boeken het duurste hotel van Rushon, tevens het enige, en genieten van een goed bed en een lekkere douche. Een dag later kijken we al met weemoed terug op onze waanzinnig mooie fietstocht. En nog steeds droom ik af en toe ‘s nachts over de Bartang Vallei, en word ik wakker met de gedachte dat het eigenlijk nog wel veel langer had mogen duren…