Op de fiets door het land van de Taliban

Intimiderend
Vanwege de huidige onrust in Pakistan fietst Van Enckevort onder politie-escorte naar de grens. Het is chaotisch en hectisch aan de grens, vertelt hij. Zijn spullen worden doorgelicht met een röntgenapparaat en hij krijgt druppels tegen polio toegediend, althans dat is wat hem wordt verteld. Nerveus passeert hij de grens, waar aan de andere kant leden van de taliban op hem wachten.

Uiterst vriendelijk en met respect wordt hij ontvangen door ‘jonge gasten met geweren’. Hij is wel onder de indruk van de geleerden, in lange gewaden. Met hun handen op hun buik kijken ze Van Enckevort tien seconden in de ogen zonder iets te zeggen. ,,Heel intimiderend. Ze vroegen of ik moslim ben, of ik getrouwd ben en hoe het met kinderen zit. Ik heb daar fatsoenlijk op geantwoord en toen liep het wel los.”

De fietser wordt vrijwel direct goed opgevangen door vriendelijke mensen, hij krijgt eten en mag overnachten in een restaurantje. Of hij bang was? De eerst nacht voelde hij zich onveilig, maar al de volgende dag verdween het beeld dat hem nerveus maakte als sneeuw voor de zon. ,,Er heerst een negatief beeld vanuit het Westen, dat richt zich op de taliban en het land. Maar de mensen zijn echt ontzettend aardig!”

,,Ik voelde een grote trots bij de mensen”, gaat hij verder. ,,Trots op dat ze Afghaan zijn, trots op het land. Na veertig jaar oorlog, hebben ze de internationale troepen opnieuw buiten de deur weten te krijgen. Ze zijn er trots op dat de taliban daaraan heeft meegeholpen. Ik sprak veel zeer streng gelovigen die geloven in wat de taliban predikt.”

Vinden van balans
Onderweg naar Kaboel fietst hij door Jalalabad. Daar ontmoet hij een groep studenten, die samen in een heel klein appartementje wonen. Ze studeren ‘Computer Science’, en een aantal doet dat zonder computers en schrijven alles op papier. ,,Kan je het je voorstellen? Een computerstudie zonder computer? Het vuur en enthousiasme dat ik zag bij deze jongens; daar heb ik veel respect voor. Ze hebben echt het geloof in: ‘Wij gaan samen het land weer opbouwen’. Dat raakte me.”

Afghanen zijn ontzettend gastvrij, ervaarde van Enckevort. Daar kunnen we in Nederland nog wat van leren, vindt hij. Hij werd uitgenodigd bij een huwelijk, mocht overal bij zijn en kwam in kamers met hoge taliban-officials. ,,Maar ik zat daar niet op mijn gemak. Ik werd bekeken en moest vragen beantwoorden. Ik moest scherp zijn, namen onthouden, goed luisteren en mezelf begrijpelijk maken. Bovendien mocht ik alleen wat zeggen als me wat werd gevraagd.”

Net als de jonge leden van een familie die niets in de melk te brokkelen hebben en alleen mogen spreken als een ouder familielid wat vraagt. ,,Hoe ik daar tegenaan kijk? Wij hameren in het Westen heel erg op het individu. ‘Ikke, ikke en de rest kan stikke…’ Dat is het ene extreme en wat in Afghanistan gebeurt, is het andere extreme. Het gaat om het vinden van een balans.”

,,In Afghanistan kennen ze veel minder eenzaamheid of mentale stress, dat baseer ik op wat ik daar zag en meemaakte. Ze leven in een veilige omgeving. Misschien een verstikkende omgeving, maar wel veilig. Als je deel uitmaakt van iets groters en je kan daarin je rol pakken, dan lever je een bijdrage aan het grote geheel. Wij zijn dat deels kwijtgeraakt denk ik. Ik geloof in een gezonde balans tussen jezelf kunnen zijn en beseffen dat je niet alleen bent.”

Willen vertrekken
Van Enckevort beseft dat mensen niet altijd vrijuit durven spreken over hun leven uit angst voor de taliban. En hij sprak ook mensen die werkten voor de vorige regering. Die zijn ronduit negatief over de islamitische beweging, merkte hij. ,,Ze waren iets moois aan het opbouwen en dat gaat nu niet meer door. Veel mensen zijn al weg, of vertrekken nog steeds en krijgen vaak een visum. Wat je dan overhoudt, zijn vooral de hele arme mensen en die zijn in het algemeen wat positiever gestemd en lachen relatief veel, heb ik gemerkt.”

,,Daar moet ik wel bij zeggen dat ik geen vrouwen hebben gesproken”, erkent hij. ,,Die worden heel erg afgeschermd. Dat is misschien het minder fraaie aan hoe ze daar denken. Maar ook daar heb ik deels een ander gevoel bij gekregen: de mensen zijn zo strenggelovig en kennen in hun geloof een fundamentele ongelijkwaardigheid tussen man en vrouw, en ook tussen geleerden en niet-geleerden. Nu de taliban aan de macht is, komt dat weer sterk naar voren. Maar ik vermoed dat het in die twintig jaar daarvoor ook al min of meer zo was.”

Tijdens het huwelijk sprak hij een man die studeert aan een businessopleiding. Er zit geen enkele vrouw in zijn klas, vertelde hij aan Enckevort. ,,Maar voordat de taliban aan de macht kwam, zat er ook maar één vrouw bij hem in de klas. Dat komt volgens mij omdat in veel families de vrouwen óók niet mogen studeren. Ze mogen van die familie alleen verpleegster worden. Vrouwen hebben in Afghanistan sowieso een zwaar bestaan, ook zonder de taliban. Het kan zijn dat er in twintig jaar met de Navo veel is veranderd, maar het strenge geloof zit heel diepgeworteld.”

Ik hoop dat we weer kunnen leren kijken vanuit de gedachte dat de ander goed is. Hij of zij heeft misschien een andere denkwijze, maar wat ons bindt, is meer dan wat ons scheidt

,,De gedachte is, dat mannen het schild vormen en vrouwen zorgen dat het huis schoon is en de kinderen liefde en genegenheid krijgen. Veel vrouwen zijn thuis en komen alleen naar buiten om boodschappen te doen. Ik durfde ze niet aan te spreken op de bazaar, bang dat ik hen in gevaar zou brengen. De mannen die ik sprak, zijn erg beschermend naar hun vrouwen, en praten met veel respect over ze.”

,,Waar ik over nadacht: in onze samenleving wordt de vrouw heel erg gestimuleerd om zichzelf te ontwikkelen, om het traditionele niet te volgen. Maar dat betekent niet dat er geen vrouwen zijn die een traditionele rolverdeling wel prettig vinden. Ik denk dat in Afghanistan sommige vrouwen ook blij zijn met het beschermende. Misschien omdat ze niet beter weten. Maar het is ook overzichtelijk en zonder stress. Dat kan ook wel zijn charme hebben.”

Klimaatverandering
Zijn gedachten over de manier van leven die hij zag in Afghanistan en ook veel omliggende landen waar hij doorheen fietste, zet hij op een rij in een boek. ,,Ik probeer daar heel voorzichtig en absoluut verbindend te zijn. Maar ik wil laten zien dat het ook anders kan. Ik hoop dat we weer kunnen leren kijken vanuit de gedachte dat de ander goed is. Hij of zij heeft misschien een andere denkwijze, maar wat ons bindt, is meer dan wat ons scheidt. Daarin vertel ik alleen wat ik heb gezien en wat ik leerde.”

Van Enckevort stapte twee jaar geleden op de fiets vanuit Oud Ade om zich in Bhutan te laten inspireren over duurzaamheid. Inmiddels lijkt hij meer over mensen en hun samenleven te hebben geleerd dan over het klimaat. Klopt dat? ,,Ik heb ontdekt dat klimaatverandering een symptoom is van een onderliggende ziekte die klimaatverandering, polarisatie en veel andere problematiek als gevolgen heeft. De kern is dat we weer samen moeten doen. De mens is van elkaar afhankelijk!”